فيزيوتراپي

فيزيوتراپي، درماني غير دارويي است. اين روش درماني در بسياري از مشكلات جسماني كاربرد فراوان دارد. ازجمله موارد كاربرد اين روش مي توان به فيزيوتراپي پس از جراحي قلب، ارتوپدي، جراحي زنان و زايمان، جراحي هاي مغز و اعصاب، بيماري هاي مغز و اعصاب، پوست، كودكان معلول و… اشاره كرد. در فيزيوتراپي هدف بالا بردن عملكرد جسماني است. فيزيوتراپيست در اين رشته به عنوان درمانگر شناخته مي شود. دانش فيريوتراپيست براساس شناخت آناتومي بدن و فيزيولوژي حركت است. فيزيوتراپي به عنوان يك رشته باليني كه با استفاده از امكاناتي مانند مداليته‌ها ، درمان‌هاي دستي   تمرينات بدني گروه‌هاي گوناگون بيماري و ناتواني‌ها را درمان مي‌كند. اين رشته همچنين با شناسايي گروه‌هاي خاص افراد اقدام به پيشگيري از بيماري‌ها و غربال‌گري ناتواني‌ها مي كند.

فيزيوتراپي به شناسايي و افزايش پتانسيل‌هاي حركتي براي بهبود، پيشگيري ، درمان و ناتواني، مي‌پردازد. فيزيوتراپي شامل اثرات متقابل فيزيوتراپيست، بيمار و خانواده آن‌هـا يا ساير افرادي است كه از بيمار مراقبت مي‌كنند، بر يكديگر است، تا بتوانند پتانسيل‌هاي حركتي بيمار را ارزيابي كرده و در ايجاد اهداف مورد نظر با استفاده از دانش و مهارت‌هاي ممتاز فيزيوتراپيست به توافق برسند.
ديدگاه منحصر به فرد فيزيوتراپيست از بدن و نيازها و پتانسيل‌هاي حركتي آن براي رسيدن به تشخيص و استراتژي درماني نقش اساسي دارد و تثبيت كننده هر موقعيتي است كه در آن خدمات ارايه مي‌شود. اين شرايط با توجه به هدف فيزيوتراپي در بهبود سلامت، پيشگيري، درمان و بازتواني، متغير است.
فيزيوتراپي داراي دوره‌هاي تخصصي خاص خود است. مهم ‌ترين آن‌ها  عبارتند از : طب سوزني، كودكان، بهداشت زنان، ارتوپدي،  سالمندي، نورولوژي، طب ورزش.

ماهيت فرايندهاي فيزيوتراپي
فيزيوتراپي،  عملي است كه تنها توسط  يا با هدايت و نظارت يك فيزيوتراپيست صورت مي‌گيرد و شامل : بررسي، تشخيص، برنامه ريزي درماني، مداخله و ارزيابي است. همچنين ويژگي‌هاي فيزيوتراپي به سه ديدگاه بيمار نگر(Holistic)، غير تهاجمي و  ديدگاه سلامت ‌نگر تقسيم مي شود.

بررسي  (Assessment)
شــامـل معـاينـه ‌انفـرادي و گـروهـي نقـص‌هـاي بـالقـوه يـا بـالفعـل، محـدوديـت‌هـاي عملكردي، ناتوانايي‌ها، يا ساير مشكلاتي كه توسط گرفتن تاريخچه، غربال‌گري و همچنين با استفاده از آزمايش‌هاي خاص و اندازه گيري و ارزيابي نتايج معاينات از طريق آناليز آن ها در چارچوب يك فرايند منطقي باليني مي‌توان به آن پي برد.

تشخيص  (Diagnosis)
از معاينات و ارزيابي آن ها به دست مي‌آيد و بيانگر نتيجه حاصل از فرايند منطقي بـالـيـنـي اسـت. تـشـخـيـص مـمـكـن اسـت بـه صورت نقص حركتي بيان شود يا شامل دسته‌هاي گوناگوني از آسيب‌ها، محدوديت‌هاي حركتي، توانايي‌ها، ناتوانايي‌ها يا سندرم‌ها باشد.

برنامه ريزي  (Planning)
برنامه ريزي با تعيين نياز به مداخله آغاز مي‌شود و معمولا به ايجاد برنامه‌اي براي مداخله ختم مي‌شود كه شامل اهداف نهايي قابل اندازه گيري كه با خانواده بيمار يا فردي كه از وي مراقبت مي‌كند، قابل بحث است.

مداخله (Intervention)
مداخله ها  انجام مي‌شوند و براي رسيدن به اهداف توافق شده تغيير مي‌يابند و مي‌تواند شامل: درمان با دست، بهبود حركتي، استفاده از وسايل فيزيكي، مكانيكي و الـكتريكي-درماني، آموزش عملكرد، فراهم كردن وسايل كمكي و نحوه استفاده از آن‌ها، راهنمايي و ارائه مشورت به بيمار، مستند سازي، هماهنگي و ارتباطات باشد. مـداخـلات هـمـچـنـيـن مـمـكن است با هدف پيشگيري از آسيب‌ها، محدوديت‌هاي حركتي، ناتواني‌ها يا صدمات صورت گيرند كه در اين صورت شامل بهبود و حفظ سلامتي، كيفيت زندگي و توانايي در تمام سنين و جمعيت‌ها است.

ارزيابي (Evaluation)
ارزيابي مستلزم انجام دوباره معاينات با هدف ارزيابي نتايج حاصل است.

نقش فيزيوتراپيست در حوادث پيش‌‌بيني نشده
وقوع حوادث وسيع با تلفات انساني نياز به آمادگي قبلي و مديريت در هنگام وقوع حادثه را دارد. لذا تمامي اعضاي گروه‌هاي پزشكي بايد آمادگي لازم جهت مقابله با وقوع حوادث پيش‌‌بيني نشده و عواقب آن را داشته باشند.
يكي از اعضاي گروه پزشكي كه از ابتدا در تمامي طول حادثه ‌تا توانبخشي حضور مستمر دارد، فيزيوتراپيست است.
حوادث غيرمترقبه به لحاظ زماني به سه مقطع تقسيم مي شود كه تمامي گروه‌هاي پزشكي بايد براي آن برنامه داشته باشند.فيزيوتراپيست‌ها نيز براي اين مقاطع زماني داراي برنامه خاصي هستند.
1)  در محل: ‌حضور در محل  كه به دو مرحله زماني24 ساعت اوليه و پس از آن تقسيم مي شود. امداد و نجات آسيب ديدگان، ارزيابي آسيب‌هاي جسمي حادثه ديدگان، ارزيابي سامانه تنفسي- قلبي، مديريت تخليه بيمار و حمايت از ديگر اعضاي گروه‌هاي پزشكي در صورت وقوع تروما از وظايف فيزيوتراپيست در اين مرحله ‌است.
2) در بيمارستان:‌ حضور در بيمارستان است، سينه اي‌، تقويت عضلاني، كنترل درد از اهم وظايف فيزيوتراپيست است.
3) پس از بيمارستان: ‌كمك به بيمار جهت به دست آوردن   توانايي ادامه زندگي با كيفيت ‌مناسب است.
همچنيـن ‌در زمـان حضـور فيـزيـوتـراپيسـت در بيمـارستـان منطقه حادثه ديده، اين فيزيوتراپيست داراي وظايف خاصي است كه بايد آن را اجرا كند، اين وظايف شامل موارد زير است:
1)قبل ازوقوع: چيدمان مناسب بخش وكاهش آسيب به بيماران ناشي از پرتاب اجسام، آموزش و تهيه تجهيزات مناسب براي زمان حادثه
2)حين وقوع: تخليه بخش فيزيوتراپي
3)بعداز وقوع: حضور مستمر در بخش‌هاي بستري، اعزام به ناحيه

جايگاه درمان فيزيوتراپي 
فيـزيـوتـراپـي يكـي از بخـش‌هـاي اسـاسي در سـيـسـتــم‌هــاي ارائــه دهنـده خـدمـات مـرتبـط بـا سـلامـت اسـت. فـيـزيـوتـراپـيـسـت‌هـا بـه شـكـلي مـسـتـقـل از سـايـر افـرادي كـه خدمات مرتبط با ســـلامـــت ارائـــه مـــي‌دهــنـــد و بـــر طـبــق اصــول بـرنـامـه‌هـاي بـازتـوانـي و نـوتـواني، براي احياي دوباره عملكرد و كيفيت بهتر زندگي در افرادي كـه بدون حركت هستند يا نقص‌هاي حركتي دارنـد، بـه كـار مـي‌پـردازنـد. فـيـزيـوتـراپـيـست‌ها ممكن است درگير يكي از اهداف زير شوند.
 ‌بـهـبـود و حـفـظ سـلامتي اشخاص و كل جامعه
جلوگيري از آسيب‌ها و محدوديت‌هاي عملكردي و ناتواني‌ها در افرادي كه در معرض خــطـــر تــغــيــيـــر رفــتـــارهـــاي حــركـتــي بــه دلـيــل فاكتورهاي مرتبط با سلامتي يا پزشكي، عوامل تنش زاي اجتماعي- اقتصادي و شيوه زندگي، قرار دارند.
‌انـجــام مــداخـلــه‌هــا بــراي احـيــاي دوبــاره تـمـامـيـت سيستم‌هاي اساسي بدن و مورد نياز براي حركت، افزايش عملكرد و بهبودي مجدد، به حداقل رساندن عدم ظرفيت مربوطه، و بهبود كيفيت زندگي در افراد و گروه‌هايي است كه در اثـــر آســيـــب‌هـــا، مـحــدوديــت‌هــاي حــركـتــي و ناتواني‌ها دچار مشكلات حركتي شده اند.
فـيـزيـوتـراپـيـسـت ممكن است در مكان‌هاي گــونــاگــونـي بـراي رسـيـدن بـه اهـدافـش بـه كـار بپردازد.
درمان و بازتواني معمولا در جامعه و مراكز مــراقبتـي حـاد انجـام مـي‌شـود كـه ممكـن اسـت شامل موارد زير باشد، اما تنها به آن ها محدود نمي‌شود.
آسايشگاه‌ها
بيمارستان‌ها
مراكز نگهداري
مراكز بازتواني و اقامتگاه‌ها
مطب/ كلينيك‌هاي خصوصي فيزيوتراپي
درمانگاه بيماران سرپايي
مراكز اجتماعي: مراكز مراقبت هاي مرتبط با سلامتي اوليه، خانه‌هاي اشخاص

مراكز آموزشي و پژوهشي
پــيـشـگـيـــري و بـهـبـــود ســـلامـتـــي بـيـشـتـــر در مـكـان‌هـاي زيـر صـورت مـي‌ گـيرد اگر چه اين مراقبت‌ها به صورت جزئي از درمان و نوتواني در مراكز مراقبتي ديگر نيز ارائه مي‌شوند.
مراكز بهداشت حرفه‌اي
مدارس
مراكز مراقبت از شهروندان سالمند
مراكز ورزشي
شركت‌ها و محل‌هاي كار
مـكـان‌هـاي عـمـومـي (مـانـنـد تـفـرج‌گاه‌ها) براي بهبود سلامت

كيف فيزيوتراپي
امـروزه فـيـزيوتراپيست ها بايد آمادگي لازم براي مقابله با بيماري ها و عوارض آن را داشته باشند، اين فقط شامل مهارت ها و دانش نيست . ايــن پـزشـك مـدرن بـايـد بـتـوانـد از خـود پـاسـخ مـنــاسـبــي بــروز دهــد . بــراي ايــن امــر كـيــف بـا مجموعه‌هاي مختلفي پيشنهاد شده است ولي در ظاهر كار كيف پيشنهادي انجمن فيزيوتراپي آمريكا از همه مقبول تر است. اندازه هاي كيف عبارتند از : 17اينچ -12 اينچ – 4 اينچ

ابزارها مورد نياز در كيف
 استتسكوپ
 چكش رفلكس
 دستگاه فشار خون
 متر اندازه گيري
 كمربند با طول 60 اينچ
 قيچي بانداژ
 گونيامتر 180 درجه و 360 درجه
 مـجـموعه آچار آلن(جهت تنظيم بريس، اروتز، پروتز، عصا)
 آچار فرانسه(جهت تنظيم بريس، اروتز، پروتز، عصا)
 پـيـچ گـوشتي(جهت تنظيم بريس، اروتز، پروتز، عصا)
 باند لاستيكي جهت تمرينات
 چراغ قوه
 ترمومتر
 دفترچه ثبت اطلاعات بيمار و پيگيري
 كـــــارت ويـــــزيــــت : شــــامــــل اطــــلاعــــات فردي،تلفن، تلفن ضروري (موبايل)

فيزيوتراپي شامل سه بخش است:
1-بخش الكتروتراپي 
2-بخش حركت درماني و مكانوتراپي
3-بخش آب درماني يا هيدروتراپي
در بخـش الكتـروتـراپـي از وسـايـل و دستگـاه‌هاي مختلف الكتريكي جهت بهبود نـاتـوانايي‌هاي عضلات،رفع چسبندگي ها، كاهش درد، جلوگيري از آتروفي شدن سريع عضلات و… استفاده مي شود. 
در بخش مكانوتراپي كه به عنوان بخش ورزش درماني نيز گفته مي شود از وسايل مختلـف مثـل فنـر، كيسـه شـن، وزنـه، دوچـرخـه ثـابـت، صفحـه نقـالـه، قـرقره و نخ در وضعيت‌هاي مختلف و … جهت افزايش قدرت عضلات، افزايش توانايي، افزايش محدودهِ حركت مفاصل، افزايش و هماهنگي بيشتر اندام ها و عضلات درحين حركت، افزايش كارايي عملكرد قلب و ريه و … استفاده مي شود . 
دستگـاه هاي مورد استفاده در الكتروتراپي با هدف كاهش درد، كاهش اسپاسم، كاهش چسبندگي، بازآموزي و تقويت عضلات بيماران به صورت زير تقسيم بندي مي‌شود :
 1-دستگـاه تحـريـك الكتـريكـي: كـه از ايـن دستگـاه جهـت بازآموزي حركت به عضلات، كاهش حس درد توسط روش هاي مختلف، كمك به افزايش حركت عضله، كمك به افزايش دامنهِ حركت مفصل با ايجاد انقباض در عضله  استفاده مي شود. 

2-اشعه مادون قرمز: ‌اشعه مادون قرمز جرياني با طول موج 1000 تا 40000 آنگسترم است كه وقتي با بدن برخورد مي كند به گرما تبديل شده و باعث افزايش جريان خون در نقطه درمان مي‌شود و در نتيجه باعث بهبود تغذيه و دور شدن مواد زايدي كه به علت سيكل درد ايجاد شده ‌اند مي شود. از اين وسيله جهت افزايش دماي سطحي بدن، افزايش گردش خون، دفع بهتر مواد زائد تجمع يافته،كاهش درد و … استفاده مي شود. 
3-استفاده از كيسه داغ (کیسه هات پک): ‌كيسه مخصوصي است كه داراي گرماي مرطوب بوده و ضمن گرم كردن ناحيه مورد درمان با خاصيت افزايش گردش خون در ناحيه درمان كاربردهاي زير را دارد.

موارد كاربرد : 1- كاهش اسپاسـم، 2- كاهــش درد، 3- كاهش‌چسبندگي، 4- كاهش سفتي بافت نرم، 5- افزايش دامنه حركتي، 6- كاهش گرفتگي عضله، 7- آماده‌سازي‌‌ بيمار‌براي‌ انجام‌حركات‌ورزشي‌ و تكنيك هاي‌ درماني.
4-استفاده از امواج مافوق صوت: ‌اشعه مافوق صوت با فركانس بيش از 20000 هرتز و شدت 5/0 تا 3 ولت بر سانتيمتر با عمق نفوذ حدود 5 سانتيمتر كه با ايجاد گرماي عمقي در بدن باعث افزايش گردش خون و نفوذ پذيري غشاء سلولي و نيز تخليه منطقه درمان از مواد دردزا مي‌شود.

موارد كاربرد
 1- از بين بردن چسبندگـي، 2- كاهش التهاب، 3- كاهش اسپاسم عضلاني، 4- كاهش درد و …، 5- آزاد‌سازي‌‌ بافت‌از مواد دردزا، 6 – افزايش‌دامنه‌حركتي.
 5-استفاده از امواج دياترمي: ‌از انواع امواج كوتاه راديويي است كه طول موج  SWDمورد استفاده در فيزيوتراپي 11متر و فركانس آن 27/12مگاسيكل است. طول موج  MWDمورد استفاده در فيزيوتراپي 12 متر و فركانس آن 2450 مگاسيكل است كه باعث ايجاد گرماي عميقي در ناحيه درمان مي شود.
موارد كاربرد
 1- كاهش اسپاسم، 2- كاهش درد، 3- افزايش دامنه حركتي
 6-استفاده از جريان گالوانيك: ‌در عضلاتي كه به علت قطع عصب يا ضايعه عصبي قادر به انقباض نيستند، زمان تحريك بالايي لازم است تا جريان به همه فيبر هاي عضله برسد و باعث انقباض آن عضله شود و جريان گالوانيك با شدت 5/0 تا 5/2 ميلي آمپر، ولتاژ كمتر از 100 ولت، زمان تحريك 100، 300، 1000، 3000 ميلي ثانيه را انتخاب كرده و باعث انقباض عضله مي شوند.

موارد كاربرد
 1- ضايعات نخاعي، 2- قطع عصب، 3- نروپاتي هاي شديد
7-استفاده از جريان فاراديك: ‌جرياني با زمان تحريك كوتاه است يعني با زمان تحريك 1/0، 3/0، 1 و 3 ميلي‌ثانيه و در مواردي كه عصب سالم بوده ولي عضله توانايي لازم براي انقباض را ندارد به كار مي رود.

موارد كاربرد
 1- سكته مغزي، 2- بيماران ناتوان، 3- بعد از تاندون ترانسفر، 4- سالمندان ناتوان، 5- نروپاتي هاي خفيف و ميوپاتي ها.
8-استفاده از جريان هاي پر فركانس: در اين جريان از تداخل دو جريان پرفركانس، يك جريان مدوله شده كم فركانس ايجاد مي شود كه امواج 2000 هرتز آن جهت تقويت عضلات عمقي و امواج 4000 هرتز جهت كاهش درد و اسپاسم استفاده مي‌شود.
موارد كاربرد
 1- كــاهــش درد، 2- كاهش التهاب، 3- تقويت عضلات، 4- كــاهــش ادم، 5- بازآموزي عضلات، 6- درمان‌بي‌اختياري ‌ادرار
9 : TENS -يعني با استفاده از جريان الكتريكي از طريق پوست باعث تحريك عصب ناحيه درمان مي شود و جرياني با فركانس 50 تا 150 هرتز است كه شدت آن بين 12 الي 30 ميلي آمپر بوده كه با اشكال مختلف و به صورت ضربه اي و نرمال طراحي شده است و از طريق بسته شدن دريچه درد و ترشح آندروفين باعث تشكيل درد مي شود.

موارد كاربرد
 1- كاهش‌دردهاي عصبي، 2- كاهــش اسپاسم، 3- كاهش دردهاي متعاقب اعمال جراحي، 4- كاهش ‌دردهاي ‌متعاقب‌صدمات ‌و ضايعات ‌ورزشي، 5- كاهش دردهاي مزمن و مداوم مثل كمر درد، سردرد.
10- ولتاژ بالا: ‌اشعه اي با طول موج 100 تا 400 نانومتر بوده كه با بلوكه كردن سيستم سمپاتيك باعث افزايش گردش خون در ناحيه مي شود.

موارد كاربرد
 1- افراد ديابتي، 2- زخم هاي فشاري، 3- بيماران سرمازده
 11-استفاده از اشعه ليزر: تقويت نور به وسيله گسيل تشعشع تحريك شده كه به اختصار، ليزر خوانده مي شود. در فيزيو تراپي از ليزر كم توان جهت ترميم و كاهش درد و … استفاده مي شود.

موارد كاربرد
 1- كاهش التهاب، 2- كاهش درد، 3- كاهش چسبندگي، 4- تاندونيت و بورسيت
12 – فرابنش: ‌اشعه با طول موج 1800 تا 3900 آنگستروم و با عمق نفوذ كمتر از 1/0 ميلي متر است و با تأثيرات شيميايي كه در بافت هاي بدن ايجاد مي كند جهت درمان بـرخـي از اختـلالات و بيمـاري هـاي پوستي و جلدي به كار مي رود و بنابراين جريان خون و در نتيجه ساخت و ساز در ناحيه را افزايش داده و به ساخته شدن ويتامين  Dنيز كمك مي شود.

موارد كاربرد
 1- تــرمـيــم زخــم بـسـتــه، 2- استئـو مـالاسـي، 3- زخم عفوني
13-استفاده از ماساژور: ‌ماساژ عبارت است از يك سري حركات منظم و ريتميك كه توسط يـك فـيزيوتراپيست ماهر و يا با استفاده از يك دستگاه ويبريتور انجام مي شود و بر روي سيستم عصبي عضلاني و گردش خون تأثير مي گذارد.

موارد كاربرد
1- ايـــجــــــاد آرامــــــش در بـــــدن، 2- كـــــاهـــــش ‌چـسـبـنـــدگــي، 3- كـمــك بــه بــازگـشــت خــون، 4- كــــاهـــش درد، 5- تـخـلـيـــه تـــرشـحـــات ريـــه، 6- كاهش اسپاسم
از ديگر وسايل الكتريكي موجود در فيزيوتراپي شورت ويودياترمي، ميكرويودياترمي، هايولتاژ، وازوترين، كرايوتراپي، ميوفيديك و … است كه در مشكلات مختلف جسمي كاربرد دارند . 
كودكان CP (فلج مغزي) كه جزء بيماران مغز و اعصاب هستند و كودكاني با مشكل مغزي كه اختلالات استخواني – عضلاني و مفصلي دارند هم از خدمات فيزيوتراپي استفاده مي كنند.